Britaniya dünyanın ilk üçvalideynli uşağını «düzəldəcək»

-
Britaniya alimləri süni mayalandırma yolu ilə üçvalideynli uşaq «yetişdirməyə» çalışırlar.

Üç fərdin DNT-si ilə reallaşdırılan bu təcrübə Britaniya hökumətinin tövsiyələrinə uyğun keçirilir. 2014-cü ildə dövlət səhiyyəsi bunu vətəndaşlara pulsuz təklif edəcək.

Britaniya hökuməti belə əməliyyatların aparılmasına yaşıl işıq yandırıb.

Bu sayaq süni mayalanma dünyaya şikəst uşaq gətirmək riski daşıyan valideynlər üçün nəzərdə tutulub.

Dünyanın genetik baxımdan ilk üçvalideynli uşağının 2015-ci ilədək doğulması gözlənilir.

Lakin bunun üçün hökumətin təklifi ictimai müzakirədən və parlamentdən keçməlidir.
İldə 10 valideynin bu prosedurdan keçəcəyi gözlənilir. Bu əməliyyat zamanı ananın zədəli DNT-si sağlam donor DNT-si ilə əvəzlənir.

«XƏSTƏ GENİN TƏMİRİ»

Kəskin irsi xəstəliklərin analar vasitəsilə ötürüldüyü məlumdur. Bu xəstəliklər yeni doğulan uşaqlarda beyin, ürək və əzələlərin anormallığı ilə üzə çıxa bilər.

Məsələ ondadır ki, ananın «xəstə geninin təmiri» üçün üçüncü tərəfdən götürülmüş material həm də irsiyyət daşıyıcısıdır. Yəni, bu üsulla sağlam doğulmuş uşaq bu üçüncü tərəfin genetik məlumatını da daşıyacaq və onu qadın törəmələr vasitəsilə gələcək nəsillərə ötürəcək.

Başqa sözlə, donor irsi cəhətcə uşağın valideynlərinə şərik olacaq. Bu metod mutasiyaya uğramış hüceyrə mitoxondrisi ilə daşınan irsi xəstəliklərin qarşısının alınması üçün tətbiq edilir.

Mitoxondrilər insan hüceyrələrinin enerji təchizatçısıdır.

Bizim zahiri görünüşümüzü və kimliyimizi müəyyən edən DNT-dəki genlərin 99.8 faizi hər iki valideynimizdən təxminən eyni miqdarda alınmış olur. Lakin həmin bu çatışmayan 0.2 faiz yalnız analardan ötürülən mitoxondrilərdən gəlir. 0.2 kiçik rəqəm olsa da, bütün irsi xəstəliklər, xasiyyətimiz, temperamentimiz məhz ondan doğur.

SİFƏTDƏN ATA-ANAYA, XASİYYƏTDƏN DONORA

Mitoxondri məlumatını ana həm oğullarına, həm də qızlarına verir. Lakin bu materialı gələcək nəslə yalnız qız uşaqları ötürə bilirlər.

Həmin bu mitoxondrinin genetik materialları arasında əzələ distrofiyası kimi dəhşətli irsi xəstəliklər var.

Məsələn, Britaniyada hər 6500 uşaqdan biri bu xəstəliklə doğulur. Bu, xərçənglə doğulan uşaqların sayından xeyli çoxdur.

«Mitoxondri dəyiş-düyüşü»nə əsaslanan yeni metod məhz bu genlərin uşaqlara ötürülməsinin qarşısını almaq üçün tətbiq ediləcək.

Sözügedən əməliyyat zamanı donordan götürülmüş yumurta hüceyrəsinin nüvəsi çıxarılır və əvəzinə anadan götürülmüş müvafiq material hüceyrəyə qoyulur. Nəticədə alınmış yumurta hüceyrəsi sonradan adi süni mayalandırma qaydası ilə ananın bətninə yerləşdirilir.

Beləliklə, mitoxondridən başqa, doğulacaq uşaq həm anasının, həm də atasının genetik materialına malik olur.

Həkimlər bildirirlər ki, bu, avtomobilin akkumulyatorunun dəyişdirilməsinə bənzəyir. Maşının görkəmi dəyişmir, axı…

Uşaq sağlam doğulur və zahiri görünüşcə həm atasına, həm də anasına bənzəyir.
Lakin xasiyyətcə necə, bunu bilmək çətindir. Çünki bütün bu xasiyyət, temperament materialı donordan alınmış mitoxondridə olur.

Təsəlli ondadır ki, doğulan uşaq valideynləri üçün bioloji baxımdan doğma olacaq.